Osoby odpowiedzialne w zakładzie pracy za
przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny w procesie pracy
nie mogą zapominać o licznych obowiązkach w zakresie wymagań,
jakim muszą odpowiadać pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla
pracowników.
Obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich
urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz niezbędnych środków
higieny osobistej wynika z art. 233 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.
- Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn.
zm.). Szczegółowe wymagania dotyczące zapewnienia pomieszczeń i
urządzeń higieniczno-sanitarnych zostały zawarte w rozporządzeniu
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w
sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst
jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej
r.b.h.p. W myśl r.b.h.p. przez pomieszczenia higieniczno-sanitarne
należy rozumieć szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami,
ustępy, jadalnie z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia do
wypoczynku, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz
pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży i
obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej. Według § 111
r.b.h.p. pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom
pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj,
ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych
pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz
warunków, w jakich ta praca jest wykonywana.
Wymagania dla pomieszczeń i urządzeń
higieniczno-sanitarnych określa załącznik nr 3 do r.b.h.p. Wśród
ogólnych wymogów należy pamiętać o obowiązku lokalizowania ww.
pomieszczeń w budynku, w którym odbywa się praca albo w budynku
połączonym z nim obudowanym przejściem, które w przypadku
przechodzenia z ogrzewanych pomieszczeń pracy powinno być również
ogrzewane. Wymóg ten nie dotyczy jedynie wybranych pomieszczeń
higieniczno-sanitarnych, o których mowa w § 27 ust. 4 i § 44
załącznika nr 3 r.b.h.p. W przypadku pracowników, którzy nie
pracują w kontakcie z substancjami trującymi lub materiałami
zakaźnymi albo nie wykonują prac szczególnie niebezpiecznych
pomieszczenia higieniczno-sanitarne powinny być usytuowane w sposób
uniemożliwiający pracownikom korzystającym z nich, przechodzenie
przez pomieszczenia, w których stosowane są ww. materiały albo
wykonywane są prace szczególnie brudzące. Dodatkowo pomieszczenia
higieniczno-sanitarne powinny być ogrzewane, oświetlone i
wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi i Polskimi
Normami oraz posiadać odpowiednią wysokość.
Oczywistym wydaje się również obowiązek
utrzymywania pomieszczeń higieniczno-sanitarnych oraz znajdujących
się w nich urządzeń w stanie zapewniającym bezpieczne i
higieniczne korzystanie z nich przez pracowników - w tym celu
podłoga oraz ściany pomieszczeń higieniczno-sanitarnych powinny
być tak wykonane, aby możliwe było łatwe utrzymanie czystości w
tych pomieszczeniach. Dodatkowo, w przypadku pomieszczeń umywalni i
natrysków, na podłogach wykonanych z materiałów o dużym
przewodnictwie ciepła należy ułożyć w miejscach mycia się
podkładki izolujące (podesty).
W zależności od liczby pracowników, szatnie,
umywalnie, pomieszczenia z natryskami i ustępy powinny być
urządzone oddzielnie dla kobiet i mężczyzn – odstępstwo od tej
reguły dotyczy małych zakładów pracy, w których jest
zatrudnionych nie więcej niż 10 pracowników na jednej zmianie. W
takim przypadku konieczne jest jednak zapewnienie możliwości
osobnego korzystania przez kobiety i mężczyzn z tych pomieszczeń.
W przypadku pracodawców zatrudniających do dwudziestu pracowników
zostali oni zobowiązani wymogami prawnymi r.b.h.p. do zapewnienia
pracownikom co najmniej ustępów i umywalek, a także warunków do
higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i
ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków. Jeżeli w
zakładzie pracy takiego pracodawcy nie występują czynniki
szkodliwe dla zdrowia i prace brudzące lub nie występują
szczególne wymagania sanitarne, miejsca do spożywania posiłków,
przechowywania odzieży oraz umywalki mogą znajdować się w jednym
pomieszczeniu.